design, invent & build

transformatie van betonnen casco tot openbaar gebouw

Het Marineterrein in Amsterdam ondervindt geleidelijke transitie van militair complex naar openbaar gebied. Een van de gebouwen op het militair terrein is een voormalig onderwijsgebouw, dat een aantal jaren geleden is ontmanteld en gestript. Voor Bureau Marineterrein Amsterdam is door bureau SLA in 2014 onderzocht hoe het betonnen casco geschikt gemaakt kan worden voor nieuw gebruik, om plaats te bieden aan het Nederlands voorzitterschap van de EU in 2016. Het haalbaarheidsonderzoek is in korte tijd uitgewerkt tot een uitvoeringsgereed ontwerp, dat in 2015 is aanbesteed via het Rijksvastgoedbedrijf. SLA maakte het ontwerp, zorgde voor de technische uitwerking en vervulde de rol van total engineer, met volledige coördinatie van alle adviseurs. Het project is uitgevoerd door aannemer Prins Bouw en werd opgeleverd in 2015.

Het betonnen casco staat aan het water, naast het Scheepvaartmuseum en het Science Center Nemo in het hart van de stad. Het maakt deel uit van een ensemble van twee ooit identieke gebouwen, verbonden door laagbouw. Het gebouw heeft gediend voor technisch onderwijs aan militairen. Geheel volgens de “Vijf Punten van een Nieuwe Architectuur” van Le Corbusier zijn de beide onderwijsgebouwen uit 1962 van de grond verheven. De kolommen waar het gebouw op rust (‘pilotis’) waren in die periode dankbare elementen voor sculpturale expressie. De rest van het gebouw bestaat uit een grid van kolommen, vloerbalken en vloeren met gemetselde kopgevels. Een betonnen noodtrap keert zich naar het water. Alle beton is in het werk gestort: de planken van de bekistingen zijn nog mooi leesbaar in het zichtbare beton. De toegang bevindt zich onder de kolos in een subtiel ingebedde entreepartij. Het ontwerp van bureau SLA bestaat uit een nieuwe indeling, nieuwe voorzieningen en nieuwe gevels. Elke verdieping heeft een netto vloeroppervlak van 500 m2. Het gebouw kan gebruikt worden als werkruimte, maar faciliteert ook bijeenkomsten met een groot aantal mensen. Om dit mogelijk te maken zijn een aantal veranderingen doorgevoerd, waarvan de grote lobby, ruime toiletten, lift, extra noodtrappen en vaste zonneschermen de meest in het oog springende zijn.

“Aan de zuidzijde voorzag Van Assche de glasvlakken van vaste zonwering , die is uitgevoerd in hout. Voor de opvallende vorm daarvan liet hij zich inspireren door de vlaggen van de Europese landen die er zouden vergaderen.” 

De gevels bestaan uit 3,5 x 3,5 meter grote triple glas vensters in diepe neggen, welke zijn bekleed met donker glasvezelversterkt beton, dat in hoekelementen is voorgevormd. Te openen ramen zijn als driehoekig “ezelsoor” uitgevoerd, zodat de glasvlakken optisch niet worden opgedeeld. De noordgevel bestaat uit een vast patroon van gekaderde glasvlakken. De driehoekige ramen zijn hier uitgevoerd in geëtst mat glas. In de zuidgevel zijn de vensters van de trappenhuizen structureel beglaasd, met een geabstraheerde geëtste print van een werk van de Nederlandse kunstenaar Jan Schoonhoven (1914-1994). De overige ramen zijn uitgerust met een houten vaste zonwering van Accoya balken. Dit hightech hout is een Nederlandse uitvinding, waarbij snelgroeiend naaldhout met een gifvrij proces wordt gemodificeerd tot een duurzaam, milieuvriendelijk en dimensiestabiel product, met de eigenschappen van het allerbeste tropische hardhout. De vaste zonwering verwijst op een subtiele wijze naar het Nederlands Europese Voorzitterschap in de eerste helft van 2016, met een knipoog naar de vlaggen van de Europese landen.

facts & figures

ontwerp: bureau SLA – we are architects
opdrachtgever: Rijksvastgoedbedrijf
ontwerpteam: Peter van Assche, Joti Weijers-Coghlan, Alejandro Hernandez, Christine van Gemert, Jordi Herfst, Susanne Leon
projectmanagement: Bureau Marineterrein Amsterdam
aannemer: Prins Bouw, ‘t Harde
ingenieur: Van Zuilen Constructie Advies, Nieuwegein.
duurzaamheid: Van der Weele Advies, Groningen
locatie: Kattenburgerstraat 5, Amsterdam
bruto vloeroppervlak: 2.500 m2
ontwerp: 2014
oplevering: 2016
programma: publiek